In Oostenrijk maken de agenten geen grappen en krijg je gewoon problemen als je er zo bij loopt

In Oostenrijk is het dragen van een boerka in openbare ruimtes al sinds 2017 verboden. Dat verbod maakt deel uit van een bredere wet die gezichtsbedekkende kleding in het algemeen aanpakt, waaronder ook helmen met vizier en bivakmutsen vallen. De motivatie achter deze wet is volgens de Oostenrijkse overheid helder: in een open samenleving moet je elkaars gezichten kunnen zien. Toch is het vooral de boerka – en in sommige gevallen ook de niqaab – die in het maatschappelijke debat de meeste aandacht krijgt.

Onlangs werd dat verbod weer pijnlijk zichtbaar in de praktijk. Twee agenten zagen een vrouw volledig gesluierd over straat lopen. Zonder aarzelen stapten ze op haar af, controleerden haar identiteit en begonnen ter plekke met het uitschrijven van een boete. Omstanders keken toe, sommigen vol onbegrip, anderen knikten goedkeurend. De vrouw zelf bleef rustig, zei weinig en liet het gebeuren. Het tafereel roept vragen op die verder gaan dan alleen de boerka of de Oostenrijkse wetgeving.

Het is een complex onderwerp. Aan de ene kant staan de voorstanders van het verbod. Zij vinden dat het dragen van een gezichtsbedekkende sluier haaks staat op de waarden van een open, westerse samenleving. Transparantie, zichtbaarheid en communicatie zouden onmogelijk worden als mensen hun gezicht verhullen. Sommige voorstanders gaan verder en zien in het dragen van een boerka een uiting van onderdrukking, of zelfs een politieke daad die niet thuishoort in Europa. “Je woont hier, dus pas je aan,” is een veelgehoorde mening in deze hoek.

Aan de andere kant staan de mensen die juist vinden dat zo’n verbod de kern raakt van wat vrijheid eigenlijk betekent. Want hoe vrij ben je echt als de overheid voorschrijft wat je wel of niet mag dragen? Veel vrouwen die een boerka dragen, doen dat uit overtuiging – niet onder dwang. Het verbod beperkt hen in hun religieuze expressie, en dat wringt. Vooral in landen die trots zijn op hun tolerantie en hun respect voor mensenrechten, klinkt deze kritiek luid.

Wat in Oostenrijk geldt, roept ook de vraag op: moet Nederland hetzelfde pad volgen? In Nederland is er sinds 2019 een zogeheten ‘gedeeltelijk verbod’ op gezichtsbedekkende kleding in bepaalde situaties, zoals in het openbaar vervoer, op scholen en in overheidsgebouwen. Dat betekent dat een vrouw met boerka nog altijd over straat mag lopen, maar geen bus in mag met volledig bedekt gezicht. Toch wordt de wet hier nauwelijks gehandhaafd. Het gebeurt sporadisch, vaak pas na meldingen van anderen

Sommigen vinden dat Nederland te slap is in deze aanpak. “Waarom zou je wetten maken als je ze toch niet naleeft?” vragen zij zich af. Volgens hen creëert dat juist onduidelijkheid en polarisatie. Als je een verbod invoert, moet je ook handhaven – net zoals in Oostenrijk. Anders voelen mensen zich onveilig of ongelijk behandeld.

Tegelijkertijd leeft er ook een andere gedachte: dat we in Nederland juist sterk zijn door onze nuance. We kunnen ruimte bieden aan verschillen, zonder meteen naar boetes of verbodsbepalingen te grijpen. Volgens deze denkwijze leidt harde handhaving alleen maar tot meer verdeeldheid en versterkt het de polarisatie in de samenleving.

En laten we eerlijk zijn: hoeveel vrouwen met boerka zie je daadwerkelijk op straat? De aantallen zijn klein. Het gaat om een handvol mensen dat, vaak uit diepe religieuze overtuiging, ervoor kiest om zich volledig te bedekken. Of dat nu een gevaar vormt voor de samenleving, is discutabel.

Wat dit voorval in Oostenrijk vooral duidelijk maakt, is hoe scherp de grenzen liggen tussen beleid, overtuiging en praktijk. De agenten deden in feite wat de wet voorschrijft, maar de manier waarop – direct, kordaat, zonder uitleg – voelt voor sommigen als overdreven. Het roept vragen op over hoe je als samenleving omgaat met verschillen, en hoe ver je daarin mag gaan.

Moet elk land dit verbod handhaven? Dat hangt af van wat je belangrijker vindt: uniformiteit en zichtbaarheid, of vrijheid en diversiteit. Er is geen eenvoudig antwoord. Het is een debat dat verder gaat dan kleding, en raakt aan diepere waarden als identiteit, veiligheid, vrijheid en gelijkheid.

Wat in elk geval duidelijk is, is dat dit soort momenten het publieke debat blijven aanwakkeren. En misschien is dat maar goed ook. Want of je nu voor of tegen bent, deze discussie dwingt ons om na te denken over wat we willen als samenleving – en over hoe we omgaan met mensen die er anders uitzien of denken dan wij. Beelden op de volgende pagina: